នៅថ្ងៃទី ២៣-២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០២៣ អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍ (ODC) មានសេចក្តីសោមនស្សរីករាយក្នុងការប្រារព្ធវេទិកាអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណិតសម្រាប់យុវជនកម្ពុជា (YIGF) ២០២៣ លើកដំបូងបង្អស់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នៅបណ្ឌិត្យសភាឌីជីថល និងបច្ចេកវិទ្យាកម្ពុជា (CADT)។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះត្រូវបានសហការរៀបចំដោយ CADT ដោយមានការគាំទ្រពីគណៈកម្មាធិការវេទិកាអភិបាលកិច្ចអន្តរវិស័យយុវជន មូលនិធិ Sec.Dev ជំរុំឌីជីថល APNIC បណ្តាញអង្គការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាដើម្បីការអភិវឌ្ឍ (ICT4D Cambodia Network) និង ICANN ។ ប្រធានបទនៃព្រឹត្តិការណ៍នេះគឺ “ការបង្កើនភាពអង់អាចផ្នែកឌីជីថល៖ ការធានាការចូលរួមប្រើប្រាស់ សុវត្ថិភាព និងកាលានុវត្តភាពអ៊ីនធឺណិតសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា”។ អ្នកចូលរួមប្រមាណ ២៥០ នាក់មកពីមជ្ឈដ្ឋានផ្សេងៗគ្នា និងទូទាំងប្រទេសចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍។ វាគ្មិនកិត្តិយស ៣៥ នាក់ត្រូវបានជ្រើសរើសយ៉ាងម៉ត់ចត់ ដោយផ្អែកលើចំណេះដឹង បទពិសោធន៍ និងជំនាញឌីជីថល និងបច្ចេកវិទ្យា ទាំងក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក ដូចជា ជប៉ុន នេប៉ាល់ ឥណ្ឌា ឥណ្ឌូនេស៊ី ឥណ្ឌា កូរ៉េ ម៉ាឡេស៊ី ហុងកុង និងហ្វីលីពីន។
កញ្ញា រស់ ច័ន្ទវល័ក្ខ តំណាងឱ្យគណៈកម្មាធិការរៀបចំកម្មវិធី YIGF បានចាប់ផ្តើម ដោយសុន្ទរកថាស្វាគមន៍។ គាត់បានចាប់ផ្តើមដោយសម្តែងការថ្លែងអំណរគុណចំពោះគណៈកម្មាធិការ YIGF, ក្រុមការងារអង្គការ ODC ព្រមទាំងអ្នកស្ម័គ្រចិត្តគ្រប់រូប ដែលបានរួមចំណែកដើម្បីធ្វើឱ្យយវេទិកាអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណិតសម្រាប់យុវជនកម្ពុជា ២០២៣ កើតឡើង។ បន្ទាំប់មកគាត់ក៏បានរៀបរាប់យ៉ាងត្រួសៗអំពីប្រធានបទ និងរបៀបវារៈនៃព្រឹត្តិការណ៍នេះ។
បន្ទាប់មក លោកស្រី ងួន សុម៉ាលី អគ្គនាយិកាវិទ្យាស្ថានអភិបាលកិច្ចឌីជីថល នៃបណ្ឌិតសភាបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលកម្ពុជា (CADT) បានបន្តដោយលើកឡើងអំពីទិដ្ឋភាពឌីជីថលនៅកម្ពុជា និងសារៈសំខាន់នៃអ៊ីនធឺណិតចំពោះសង្គម។ លោកស្រី សុម៉ាលី បានលើកឡើងអំពីរចនាសម្ព័ន្ធ និងមុខងាររបស់ CADT និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗដល់អ្នកចូលរួម និងបានថ្លែងសុន្ទរកថាដ៏មានអត្ថន័យមួយស្តីពី “តួនាទីនៃអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណិត”។ មុននឹងបញ្ចប់ លោកស្រីសង្ឃឹមថា វេទិកានេះនឹងផ្តល់កន្លែងសម្រាប់អ្នកចូលរួម និងអ្នកជំនាញក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាទាក់ទងអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណិត ជាពិសេសសម្រាប់យុវជន ដើម្បីពិភាក្សាអំពីគោលនយោបាយទាក់ទងនឹងអ៊ីនធឺណិត អភិបាលកិច្ចឌីជីថល និងផ្តល់ឱកាសដល់យុវជនក្នុងការដោះស្រាយកង្វល់របស់ពួកគេលើការទទួលខុសត្រូវនៃប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីអ៊ីនធឺណិត។
នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការ ODC លោក ធី ទ្រី ថ្លែងសុន្ទរកថារបស់លោកដោយផ្តើមចេញពីមតិ ស្វាគមន៍វាគ្មិនកិត្តិយសទាំងអស់ និងអ្នកចូលរួមក្នុងវេទិកា YIGF ២០២៣។ លោកបានគូសបញ្ជាក់នូវវគ្គសំខាន់មួយនៃព្រឹត្តិការណ៍នេះគឺការពិភាក្សាលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីគោលនយោបាយការពារទិន្នន័យបុគ្គល និងលើកទឹកចិត្តដល់ភាគីពាក់ព័ន្ធ និងជំរុញអ្នកចូលរួមទាំងអស់ឱ្យចែករំលែកគំនិតរបស់ពួកគេ និងផ្តល់ធាតុចូលផ្សេងៗទៀតដល់សេចក្តីព្រាងច្បាប់ឱ្យបានផុសផុល។ លោកក៏បានថ្លែងអំណរគុណដល់ក្រុមរៀបចំទាំងអស់ និងវាគ្មិនកិត្តិយសនៃព្រឹត្តិការណ៍នេះគឺ ឯកឧត្ដម ស៊ុន រ៉ាពីដ អនុរដ្ឋលេខាធិការនៃក្រសួងប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍ ព្រមទាំងបណ្ឌិតសភាឌីជីថល និងបច្ចេកវិទ្យាកម្ពុជា សម្រាប់ការគាំទ្រ និងសហការជាបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីនាំយកព្រឹត្តិការណ៍ទាក់ទងនឹងបច្ចេកវិទ្យា និងឌីជីថលមកកម្ពុជា។
ឯកឧត្ដម ស៊ុន រ៉ាពីដ អនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍ បានឡើងថ្លែងសុន្ទរកថាបើកដោយផ្សារភ្ជាប់ប្រធានបទនៃអភិបាលកិច្ចឌីជីថលស្របទៅតាមរារបៀបវារៈនៃរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងក្រសួងប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍ ក្នុងការអភិវឌ្ឍឌីជីថល ដែលមានចែងរួចស្រេចក្នុងគោលនយោបាយជាតិដូចជា យុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោនដំណាក់កាលទី ១ គោលនយោបាយរដ្ឋាភិបាលឌីជីថលឆ្នាំ ២០២២-២០៣៥ និងសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមឌីជីថល ២០២១-២០៣៥ ។ ឯកឧត្ដមបានបន្តទៀតថា អ៊ីនធឺណិតមាននិយមន័យទូលំទូលាយ ដែលជ្រាបទៅដល់គ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ដែលធ្វើឱ្យពាក្យនេះ កាន់តែស្មុគស្មាញ និងមានលក្ខណៈអរូបី។ ដូចនេះហើយ វាចាំបាច់សម្រាប់អ្នកបង្កើតគោលនយោបាយ និងអ្នកប្រើប្រាស់ដើម្បីយល់ច្បាស់អំពីតួនាទីរបស់ពួកគេ និងប្រើប្រាស់ទាញយកអត្ថប្រយោជន៍ពីអ៊ីនធឺណិតឱ្យបានពេញលេញតាមរយៈការអនុវត្តការគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិត។ ឯកឧត្ដមក៏បាននិយាយអំពីហានិភ័យ បញ្ហាប្រឈម និងភាពងាយរងគ្រោះនៃអ៊ីនធឺណិត ដូចជាការបោកប្រាស់តាមអ៊ីនធឺណិត សន្តិសុខសាយប័រ និងការគំរាមកំហែងតាមអ៊ីនធឺណិត ហើយបានជំរុញយុវជនឱ្យសិក្សា និងស្វែងយល់ពីគោលការណ៍នៃការគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិត ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ។
បន្ទាប់ពីសុន្ទរកថាបើក ក៍មានសុន្ទរកថាគន្លឹះចំនួន ៥ ដោយវាគ្មិនកិត្តិយសនៃព្រឹត្តិការណ៍នេះ ដែលបង្ហាញពីបញ្ហាទាក់ទងនឹងអ៊ីនធឺណិតជាបន្តបន្ទាប់។ វាគ្មិនទីមួយ លោក ណូប៊ឺត ក្លេន (Nobert KLEIN) ជាសមាជិកដើមមួយរូមក្នុងក្រុមប្រឹក្សាភិបាល នៃអង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍ បានថ្លែងសុន្ទរកថាគន្លឹះរបស់គាត់អំពី “ប្រវត្តិសាស្ត្រនៃអ៊ីនធឺណិតនៅកម្ពុជា”។ គាត់បានចូលរួមចំណែកជាច្រើនក្នុងការនាំយកការភ្ជាប់អ៊ីនធឺណិតជាលើកដំបូងមក កាន់ប្រទេសកម្ពុជាអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០។ ថ្លែងនៅចំពោះមុខអ្នកចូលរួមទាំង ១២៩ នាក់ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា ការលំបាកក្នុងការទាក់ទងគ្នានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺជាការបំផុសគំនិតក្នុងការនាំយកការតភ្ជាប់អ៊ីនធឺណិតមកកាន់ព្រះរាជាណាចក្រមួយនេះ ព្រោះថាក្នុងអំឡុងពេលនោះ កម្ពុជាខ្វះធនធាន និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធក្នុងការបង្កើតការតភ្ជាប់អ៊ីនធឺណិត។ បន្ទាប់ពីការតភ្ជាប់អ៊ីធឺណិតត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយជោគជ័យ គំនិតផ្តួចផ្តើមផ្សេងទៀតក៏លេចឡើងផងដែរ ដូចជាការបង្កើតពុម្ពអក្សរខ្មែរនៅលើកុំព្យូទ័រ និងលេខកូដប្រទេសកម្ពុជា “KH” ។
បន្ទាប់មក វេទិកាត្រូវបានបន្តដោយក្រុមការងារនាយកដ្ឋានកិច្ចការសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ (UNDESA) ដើម្បីធ្វើបទបង្ហាញលើប្រធានបទ “វេទិកាអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណិតជាអ្វី?”។ នោះជាបទបង្ហាញថតទុកជាមុនដោយ លោកស្រី Anja Gengo អ្នកជំនាញផ្នែកកម្មវិធីអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណិត និងជាលេខាធិការដ្ឋានអង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់វេទិកាអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណិត។ ដោយសារការកើនឡើងនៃការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ហានិភ័យ និងបញ្ហាប្រឈមក៏កើនឡើងផងដែរ។ អ្នកប្រើប្រាស់ភាគច្រើនមានចំណេះដឹងតិចតួចអំពីតួនាទី និងភាពឯកជនរបស់ពួកគេនៅលើបណ្តាញអ៊ីនធឺណិត។ វេទិកាអភិបាលកិច្ចអ៊ិនធឺណិតមានគោលបំណងកាត់បន្ថយគម្លាតទាំងនោះ និងពង្រឹងអ្នកប្រើប្រាស់នូវចំណេះដឹងជាក់ស្តែងនៃការការពារ និងការគ្រប់គ្រងទិន្នន័យតាមអ៊ីនធឺណិត។
បន្ទាប់មកទៀត សុន្ទរកថាសំខាន់មួយទៀតត្រូវបានបង្ហាញដោយលោក ប៊ួយ រិណា ស្តីពីការណែនាំអំពី បញ្ញាសិប្បនិម្មិត(AI) ។ វាពិតជាវគ្តដែលពោពេញដោយអន្តរកម្មឆ្លើយឆ្លងគ្នាទៅវិញទៅមក។ ទោះបីជាវគ្គនេះមានលក្ខណៈបច្ចេកទេសខ្ពស់ក៏ដោយ អ្នកចូលបានផ្តោតអារម្មណ៍ និងស្តាប់ដោយយកចិត្តទុកដាក់នូវវាគ្មិនដែលធ្វើបទបង្ហាញយ៉ាងស៊ីជម្រៅ។ លោក Dixon Siu វិស្វករកម្មវិធីម្នាក់មកពីក្រុមហ៊ុនធំមួយក្នងប្រទេសជប៉ុន - Fujitsu Limited និងជាតំណាងរបស់ CamIDF បានផ្តល់សុន្ទរកថាគន្លឺះសំខាន់របស់គាត់ស្តីពីសិទ្ធិឌីជីថល និងទំនួលខុសត្រូវលើអ៊ីនធឺណិត។ វគ្គរបស់គាត់មានអត្ថប្រយោជន៍ខ្លាំងណាស់ ដោយសារគាត់បានផ្តល់នូវក្របខ័ណ្ឌជាក់ស្តែងមួយសម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់ក្នុងការរុករកនៅលើអ៊ីនធឺណិត និងវេទិកាអនឡាញប្រកបដោយសុវត្ថិភាព។
មុននឹងបញ្ចប់ លោក ង៉ែត ម៉ូសេ បានថ្លែងសុន្ទរកថាសំខាន់ៗ ស្តីពីសុវត្ថិភាពអ៊ីនធឺណិត និងឯកជនភាពទិន្នន័យនៅកម្ពុជា។ លោកបានលើកឡើងពីបញ្ហាសន្តិសុខអ៊ីនធឺណិត ទូទៅមួយចំនួន ដែលកំពុងកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នោះគឺការលួចចូល និងការវាយប្រហារតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណេតនៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមដូចជា Facebook និង Telegram ។ គាត់ក៏បានសង្កត់ធ្ងន់លើការការពារទិន្នន័យព្រោះវាជាទិដ្ឋភាពដ៏មានតម្លៃក្នុង យុគសម័យឌីជីថល។ លោកបានបន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលបានទទួលស្គាល់គ្រោះថ្នាក់ដែល អាចកើតមាននៃហានិភ័យសន្តិសុខ ហើយបានបង្កើតច្បាប់ និងគោលនយោបាយផ្សេងៗក្នុងគោលបំណងដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា។
ក្រៅពីសុន្ទរកថាគន្លឹះនេះក៏មានកិច្ចប្រជុំពិភាក្សាលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ការពារទិន្នន័យឯកជនផងដែរ។ កិច្ចប្រជុំនោះមានការជជែកដេញដោលពីដំណាងមកពីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងវិស័យឯកជន។ វាគឺជាវគ្គមួយដែលប្រកបដោយផ្លែផ្កា និងអន្តរកម្មបំផុតនៃព្រឹត្តិការណ៍នេះ។ ការពិភាក្សាជាក្រុមនេះបាននិយាយអំពីគុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិនៃមាត្រាផ្សេងៗនៅក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ក្នុងវិស័យឯកជនភាព និងការការពារទិន្នន័យផ្ទាល់ខ្លួន។
បន្ទាប់ពីអាហារថ្ងៃត្រង់ អ្នកចូលរួមត្រូវបានបែងចែកទៅតាមបន្ទប់តូចៗចំនួនបី ដែលវាគ្មិនចូលរួមធ្វើបទបង្ហាញអំពីប្រធានបទផ្សេងៗគ្នាដោយផ្អែកលើប្រធានបទចំនួនបីដូចជា៖ (១) សន្តិសុខសាយប័រ និងសុវត្ថិភាពទិន្នន័យ (២) ការណែនាំអំពីបញ្ញាសិប្បនិម្មិត(AI) និង (៣) សិទ្ធិឌីជីថល និងការទទួលខុសត្រូវលើអ៊ីនធឺណិត ។ ក្នុងបន្ទប់ទី១ លោកហេង សុខឡាយ ដែលជាអ្នកស្រាវជ្រាវប្រចាំបណ្ឌិតសភាបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលកម្ពុជា (CADT) ធ្វើបទបង្ហាញពី “បញ្ញាសិប្បនិម្មិត (AI) ក្នុងការអប់រំ”។ បងបង្ហាញពី “បទពិសោធន៍ពីប្រទេសឥណ្ឌាទាក់ទងនឹង ការតស៊ូដើម្បីសិទ្ធិឌីជីថល” ដោយលោកGyan Prakash Tripathi។ បទបង្ហាញ “បញ្ញាសិប្បនិម្មិតនៅក្នុងពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន៖ ឥទ្ធិពល និងនិន្នាការបច្ចុប្បន្ន” ដោយលោក អឹម ច័ន្ទតុលា ។ “វិធីសាស្ត្រការពារកុំឱ្យក្លាយជាជនរងគ្រោះនៃវិស្វកម្មសង្គម“ ដោយលោក អ៊ុំ ឧត្តម និង សន្តិសុខសាយប័រ ដោយលោក Edmon CHUNG។ នៅបន្ទប់ទី ២ មានបទបង្ហាញពីរ “ការវាយប្រហារការបន្លំ និងការការពារ” និង “ហេតុអ្វីបានជាក្រមសីលធម៌ទិន្នន័យមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ដំណោះស្រាយបញ្ញាសិប្បនិម្មិត/ML” ត្រូវបានបង្ហាញដោយក្រុមការងារ ជំរុំឌីជីថល។ បន្ទាប់មក លោក SIU Dixon ធ្វើបទបង្ហាញពី “ហេតុអ្វីបានជាការពង្រឹងទិន្នន័យផ្ទាល់ខ្លួនគឺជាអនាគត និងទិដ្ឋភាពទូទៅនៃប្រព័ន្ធអេកូប្រតិបត្តិការទិន្នន័យរបស់ខ្ញុំ?”។ នៅបន្ទប់ទី៣ លោក ណា សម្បត្តិចតុវង្ស ធ្វើបទបង្ហាញពី “សន្តិសុខសាយប័រ” ហើយលោក សំអាន ម៉ារឌី បង្ហាញពី “ទិន្នន័យបើកចំហ និងឯកជនភាព” ក្រោយមកវគ្គ “សន្តិសុខសាយប័រ” ផ្សេងមួយទៀត ត្រូវបានចែករំលែកដោយក្រុម DigitalHub101 ។ វគ្គបងបង្ហាញពី “ការអភិវឌ្ឍអ៊ីនធឺណិតអាក់សែសក្នុងប្រទេសកម្ពុជា” ដោយលោក ផន ដារ៉ូ “ការសម្របខ្លួនតាមជំនាញឌីជីថលក្នុងសតវត្សរ៍ទី ២១” ដោយ លោក ឈៀង ថន សុបញ្ញា។ ថ្ងៃដំបូងបញ្ចប់ដោយការផ្លាស់ប្តូរប្រកបដោយផ្លែផ្កាដែលអ្នកចូលរួមរៀនការយល់ដឹងថ្មីៗអំពីអភិបាលកិច្ចឌីជីថល។
