ថ្ងៃទី ២៤ ខែកញ្ញា ២០២៣ បន្ទាប់វគ្គឆ្លុះបញ្ចាំងពីអ្វីដែលបានរៀនពីថ្ងៃទី ១ មក អ្នកចូលរួមនីមួយអាចជ្រើសរើសចូលរួមក្នុងវគ្គចែករំលែកមួយណាក៍បានក្នុងចំណោមវគ្គទាំងបី ។ ដែលវគ្គនីមួយៗរួមមានការពិភាក្សាចំនួនពីរ និងសិក្ខាសាលាចំនួនពីរលើប្រធានបទផ្សេងៗ។
នៅក្នុងសាលធំ លោក Ahmad Umair Bin Suhaidi បានធ្វើបទបង្ហាញពី “ការស្វែងរកពិភពឌីជីថល៖ ការយល់ដឹងលំអិតអំពីហានិភ័យតាមអ៊ីនធឺណិត និងការកសាងភាពធន់នឹងឌីជីថល” និងលោក Harisa Shahid បាននិយាយពី “ក្រមសីលធម៌ និងអភិបាលកិច្ចបញ្ញាសិប្បនិម្មិត”។ នៅក្នុងបន្ទប់លេខ ២ កញ្ញា តែ សូនីតា បានដឹកនាំការពិភាក្សាអំពីប្រធានបទ “ធានាសុវត្ថិភាពសម្រាប់ពាក្យសម្ងាត់របស់អ្នក ហើយតើមានអ្វីកើតឡើងនៅពេលអ្នកភ្ជាប់ទៅ wifi?”។ នៅក្នុងបន្ទប់លេខ៣ កញ្ញា ឈិត កណិកា និងលោក ជុំ រ៉ាស៊ី បានធ្វើបទបង្ហាញអំពី “លក្ខណៈសំខាន់ៗនៃសន្តិសុខរបស់តេឡេក្រាម”។
កិច្ចពិភាក្សាពេលព្រឹក បានបញ្ចប់ដោយសុន្ទរកថាគន្លឹះដោយលោក លី សុខផាត ប្រធាននាយកដ្ឋានវាយតម្លៃគម្រោង និងកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍ និងជាអគ្គលេខាធិការដ្ឋាននៃ គណៈកម្មាធិការអភិបាលកិច្ចឌីជីថល ដោយក្នុងនោះគាត់បាននិយាយអំពី “បរិវត្តកម្មឌីជីថល”។ គោលនយោបាយសំខាន់ៗមួយចំនួន ដែលលោកបានសង្កត់ធ្ងន់រួមមាន យុទ្ធសាស្ត្រ បញ្ចកោណដំណាក់កាលទី១ ក្របខ័ណ្ឌគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល និងសង្គម និងគោលនយោបាយរដ្ឋាភិបាលឌីជីថលកម្ពុជាឆ្នាំ ២០២២-២០៣៥ ដោយលើកឡើងពីសារៈសំខាន់នៃការចូលរួមពីភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ក្នុងការបង្កើតសេដ្ឋកិច្ច និង សង្គមឌីជីថលមួយប្រកបដោយភាពរស់រវើក (ថាមវន្ត)។ លោកបានបញ្ជាក់ថា “ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធឌីជីថល និងការជឿទុកចិត្ត និងទំនុកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃការកសាង និងការផ្លាស់ប្តូរឆ្ពោះទៅរកសង្គមឌីជីថល”។
បន្ទាប់ពីសុន្ទរកថាគន្លឹះ អ្នកចូលរួមមកពីខេត្តក្រុងនានា បានចូលរួមក្នុងវគ្គសំនួរចម្លើយ ជាពិសេសបានចែករំលែកនូវបទពិសោធន៍និងចំណាប់អារម្មព៍ផ្ទាល់ខ្លួនក្នុងការចូលរួមវេទិការនេះ។ អ្នកចូលរួមម្នាក់ដែលមកពីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច បានបញ្ចេញចំណាប់អារម្មណ៍រំភើបរបស់គាត់ ដែលបានចូលរួមក្នុងវេទិកានេះ ហើយគាត់ក៍សង្ឃឹមថាវេទិកាបែបនេះនឹងអាចមានដល់ប្រជាជនផ្សេងៗទៀត ជាពិសេស ប្រជាជនដែលជាជនជាតិដើមភាគតិច ដែលកំពុងរស់នៅតាមខ្ពស់រាបភាគភាគឦសាន ដូចជាខេត្តរតនគីរី។ លើសពីនេះទៅទៀត មានអ្នកចូលរួមម្នាក់ទៀតមកពីខេត្តត្បូងឃ្មុំ បានបង្ហាញពីចំណាប់អារម្មណ៍របស់គាត់ទៅលើគុណតម្លៃរបស់វេទិកានេះ ដែលគាត់បានស្វែងយល់បន្ថែម ព្រមទាំងបានផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកចូលរួមផ្សេងៗទៀតពិសេសយុវជន។ តាមយោបល់របស់គាត់ ទោះបីវេទិការនេះសំដៅដល់យុវជន វាក៍គួរតែពង្រីកវិសាលាភាពបន្ថែមទៅដល់ប្រជាជនវ័យចំណាស់ផងដែរ ដែលមិនមានចំនេះដឹងគ្រប់គ្រាន់ទាក់ទងនឹងឌីជីថល ដោយហេតុថាពួកគាត់ក៍កំពុងក្លាយជាគោលដៅរបស់ការឆបោកតាមប្រព័ន្ធអនឡាញផងដែរ។
បន្ទាប់ពីអាហារថ្ងៃត្រង់ អ្នកចូលរួមអាចជ្រើសរើសចូលរួមវគ្គចែករំលែកណាមួយក្នុងចំណោមវគ្គចែករំលែកទាំងប្រាំមួយ ក្រោមប្រធានបទផ្សេងៗគ្នា។ កម្មវិធីពេលរសៀល មានបីវគ្គពីវាគ្មិនក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិរបស់យើង។ នៅក្នុងបន្ទប់លេខ១ មានវគ្គចែករំលែកក្រោមប្រធានបទ “ក្រមសីលធម៌បញ្ញាសិប្បនិម្មិត និងច្បាប់ការពារទិន្នន័យ” ដោយអ្នកនាង Svaradiva Anurdea Devi និង ប្រធានបទ “សម្រាប់អក្ខរកម្មសុវត្ថិភាពឌីជីថលប្រកបដោយនិរន្តរភាព” ដោយលោក Kurihara Kohei ។ នៅក្នុងបន្ទប់លេខ ២ លោក Jaewon Son បានធ្វើបទបង្ហាញពី “ការពង្រឹងអនាគតឌីជីថលប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងបរិយាបន្ន៖
វិធីសាស្រ្តរួមចំពោះអ៊ីនធឺណិតប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវ” និងលោក ស្រេង គឹមហាប់បានធ្វើបទបង្ហាញពី “ឯកជនភាព និងការការពារទិន្នន័យ”។ នៅក្នុងបន្ទប់លេខ៣ លោក ទេពកេន វណ្ណកន បានធ្វើសិក្ខាសាលាស្តីពី “មូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសុវត្ថិភាពវេបសាយ“។
នៅពេលរសៀលនេះ អ្នកចូលរួមអាចជ្រើសរើសចូលរួមវគ្គមួយណាក៍បានក្នុងចំណោមវគ្គទាំង ៣ ដែលរួមមានការពិភាក្សារចំនួនពីរ និងសិក្ខាសាលាចំនួនបី។ នៅក្នុងបន្ទប់លេខ១ អ្នកស្រី Maristela Miranda បានធ្វើបទបង្ហាញ “យុវជន និងឯកជនភាពទិន្នន័យ៖ កង្វល់ និងវិធីដោះស្រាយ” ខណៈដែលលោក អ៊ឺងប៉ហៃបានធ្វើបទបង្ហាញពី “អាជីពនៅក្នុងសន្តិសុខសាយប័រ“។ នៅក្នុងបន្ទប់លេខ២ លោក ទូច សាំងរដ្ឋាបាននិយាយអំពី “លទ្ធភាពប្រើប្រាស់វេបសាយ៖ បង្កើតវេបសាយដែលមានបិយាបន្នសម្រាប់មនុស្សគ្រប់គ្នា”។ នៅក្នុងបន្ទប់លេខ៣ លោក ឌៀប គង់បានពិភាក្សាអំពី “សន្តិសុខសាយប័រ” ហើយលោក ស៊ី តិចហុង បានធ្វើបទបង្ហាញអំពី “ការការពារអត្តសញ្ញាណរបស់អ្នកក្នុងយុគសម័យឌីជីថល”។
បន្ទាប់ពីការសម្រាកបន្តិចមក មានកម្មវិធីដ៏គួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍បំផុតក្នុងថ្ងៃទីពីរ គឺ “កិច្ចប្រជុំប្រឌិតនៃអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណិតដែលមានភាគីពាក់ព័ន្ធជាច្រើនចូលរួម ស្តីអំពីច្បាប់ការពារទិន្នន័យបុគ្គល” ដោយក្នុងនោះអ្នកចូលរួមត្រូវបានបែងចែកជា ៣ ក្រុម និងសម្តែងជាភាគីសំខាន់ៗមានដូចជាភាគីរដ្ឋាភិបាល ភាគីវិស័យឯកជន និងអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីធឺណិត ។ ជាកំណត់សំគាល់សំខាន់នោះគឺ រាល់ព័ត៌មាននិងមតិយោបល់បង្ហាញក្នុងកិច្ចប្រជុំប្រឌិតនេះនឹងមិនត្រូវបកស្រាយ ឬប្រើដោយភាគីទីបីនោះទេ ក្រោមមូលហេតុថាកិច្ចប្រជុំនេះមិនមែជាកិច្ចប្រជុំផ្លូវការនោះទេ។ ក្រុមនីមួយៗមានពេល ០៥ នាទីដើម្បីធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ទាក់ទងនឹងការការពារទិន្នន័យបុគ្គល បន្ទាប់មកក៍មានការសួរដេញដោលវាងភាគីពាក់ព័ន្ធរយះពេល ២០នាទី។
យើងសង្កេតឃើញថាសំណួរភាគច្រើនគឺជុំវិញរបៀបដែលទិន្នន័យផ្ទាល់ខ្លួនរបស់អ្នកលេងអ៊ីនធឺណែតអាចត្រូវបានប្រមូលនិងរក្សាទុកដោយមិនមានការលេចធ្លាយដោយហេតុផលណាមួយ។ កាមេរ៉ាCCTVសាធារណៈដែលចាប់យកទិន្នន័យមុខរបស់ពលរដ្ឋក៏ជាក្តីបារម្ភដែរព្រោះទិន្នន័យនេះ អាចនឹងលេចធ្លាយ។ សំណួរនិងចម្លើយជុំវិញវិធីប្រមូលការយល់ព្រម ដោយភ្ជាប់ជាមួយលក្ខខណ្ឌដែល ងាយយល់ គឺជាចំណុចទាក់ទាញមួយទៀតដែលត្រូវបានពិភាក្សា។ ជាចុងក្រោយអ្នកប្រើប្រាស់ អ៊ីនធឺណិតបានផ្តល់ ការណែនាំមួយចំនួនដែល ទាក់ទងនឹងលទ្ធភាពនៃឧក្រិដ្ឋកម្មតាម អ៊ីនធឺណិតនៅក្នុង FinTech ដោយឥឡូវនេះនរណាម្នាក់ក៏ អាចបើកគណនីធនាគារតាមរយៈ កម្មវិធីទូរស័ព្ទដោយគ្រាន់តែបំពេញទិន្នន័យផ្ទាល់ខ្លួនមួយចំនួន និងការសម្គាល់មុខ។ ត្រង់ចំនុចនេះមានថាព័ត៌មានដូចជាការសម្គាល់មុខអាចបង្កើតដោយ AI ដូច្នេះវាសមហេតុផលក្នុង ការលើកឡើងពីហានិភ័យនៃឧក្រិដ្ឋកម្មតាមអ៊ីនធឺណិតដែលបង្កើតដោយ AI នៅក្នុង FinTech ។ អ្នកនិយមលេងអ៊ីនធឺណិតក៏ចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាល ជាពិសេសក្រសួងប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍ (MPTC) បង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង ក្នុងយុទ្ធនាការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ក្នុងគោលបំណងប្រមូលផ្តុំធាតុចូល ឬមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល (CSOs)។ ជាការចាំបាច់ដែលកិច្ចប្រជុំ ឬសិក្ខាសាលាទាំងនេះមានកាលបរិច្ឆេទ ពេលវេលា និងទីកន្លែងជាក់លាក់ ដែលធ្វើឱ្យមានភាពងាយស្រួលដល់ការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ សាធារណជនមានចំណាប់អារម្មណ៍ក្នុងការចែករំលែកកង្វល់របស់ពួកគេ និងបញ្ចូលមតិទៅក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់នានា ក៏ប៉ុន្តែ ព័ត៌មាន ស្តីពីកិច្ចប្រជុំពិគ្រោះយោបល់ ទាំងនេះនៅមានកម្រិតដែលបង្កជាឧបសគ្គ។
ក្នុងវគ្គបន្ទាប់ទៀត ក៏មានមានកិច្ចប្រជុំគំរូ (កិច្ចប្រជុំប្រឌិត) មួយបានរៀបចំឡើងមានឈ្មោះថា “ការពិភាក្សាតាមក្រុមឆ្លងសហគមន៍” ដោយក្នុងនោះមានការបង្កើតជាក្រុមតូចៗចំនួន ៣ ដែលតំណាងឱ្យតំណាងភាគីពាក់ព័ន្ធទាំង ៣ ប្រភេទមានដូចជា (១) ក្រុមយុវជន (២) ក្រុមវិស្ស័យឯកជន និង (៣) ក្រុមរដ្ឋាភិបាល។ សេចក្តីថ្លែងការចុងក្រោយដែលចេញពីក្រុមទាំងបីមានចំនុចគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍មួយចំនួន ដូចជា ការបណ្តុះបណ្តាលនិងការអប់រំលើការការពារទិន្នន័យប្រកបដោយបរិយាបន្ន ដែលអាចផ្តល់ឱ្យប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងតំបន់ដាច់ស្រយាល តម្លៃសមរម្យ និងលទ្ធភាពប្រើប្រាស់ផលិតផល និងសេវាកម្មដែលផ្តល់ដោយវិស័យឯកជន និងបញ្ហានៃច្រកចេញចូលអ៊ីនធឺណិតដែលមានគោលបំណងពិតប្រាកដដើម្បីការពារប្រជាជនរស់នៅស្រទាប់វណ្ណៈ។
ថ្ងៃទីពីរនេះបានបិទបញ្ចប់ដោយការបញ្ចេញចំណាប់អារម្មណ៍ និងមេរៀនដែលបានដកចេញពីវេទិកានេះ ដោយកញ្ញា រស់ ច័ន្ទវល័ក្ខ តំណាងឱ្យក្រុមការងារយុវជន ដែលខិតខំយ៉ាងពេញទំហឹងក្នុងការរៀបចំវេទិកានេះឡើង។ វប្បធម៌ចែករំលែកតៗគ្នាជាអ្វី ដែលកញ្ញា ច័ន្ទវល័ក្ខ បានគូសបង្ហាញក្នុងន័យថា រាល់បទពិសោធន៍ និងមេរៀនដែលដកចេញពីវេទកាថ្ងៃនេះ នឹងត្រូវចែករំលែកទៅកាន់យុវជនកម្ពុជាផ្សេងៗទៀត ដែលមិនមានឱកាសចូលរួមផ្ទាល់ក្នុង វេទិកាថ្ងៃនេះ។ “ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំជាយុវជន តែថ្ងៃស្អែកខ្ញុំនឹងជាមនុស្សវ័យចំណាស់” នេះជាសំដីរបស់កញ្ញា ច៍ន្ទវល័ក្ខ ដែលចង់សង្កត់ន័យថា អភិបាលកិច្ចអ៊ិនធឺណិតគឺជាកិច្ចប្រឹងប្រែងរយៈពេលវែង ដែលមិនត្រឹមមនុស្សមួយជំនាន់អាចធ្វើបានទេ តែវាជាកិច្ចប្រឹងប្រែងពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយ។
ជាកិច្ចបន្ទាប់ លោក ធី ទ្រី ក៍បានឡើងថ្លែងអំណគុណចំពោះក្រុមការងារយុវជនដែលរៀបចំវេទិកា ព្រមទាំង វាគ្មិនកិត្តិយសដូចជា លោក Norbert Klein និងលោក Siu Dixon សម្រាប់ការចូលរួមក្នុងវេទិកានេះ។ ការរៀបចំវេទិកាអភិបាលកិច្ចអ៊ិនធឺណិតថ្នាក់ជាតិក៍ជាគម្រោង មួយដែលអង្គការអូឌីស៊ី ប្តេជ្ញារៀបចំបន្តទៀតដោយសហការជាមួយក្រសួងប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍ ដោយស្របនឹងវេទិកាថ្នាក់សកសមួយ ដែលនឹងរៀបចំនៅទីក្រុងញ៉ូយ៉ក។ ជាកិច្ចចុងក្រោយបង្អស់ កញ្ញា ឡាយ ពុទ្ធិនាថ ដែលជាគណៈកម្មាធិការប្រឹក្សា នៃវេទិកាអភិបាលកិច្ចអ៊ីនធឺណិតសម្រាប់យុវជនកម្ពុជា បានថ្លែងសុន្ទរកថាបិទ។ អ្វីដែលជាចំនុចបង្ហាញថាវេទិកានេះបានប្រព្រឹត្តដោយជោកជ័យនោះគឺជាចំនួនអ្នកចូលរួមសរុបដល់ទៅ ១៧០ នាក់ នៅក្នុងគ្រប់បទបង្ហាញទាំង ៣៣ ប្រកបដោយចំណាប់អារម្មណ៍ល្អ។ កញ្ញា ឡាយ ពុទ្ធិនាថ ក៍បានថ្លែងអំណរគុណទៅដល់អង្គការអូឌីស៊ី និងដៃគូផ្សេងៗដូចជា FHI APNIC និង Chumrum Digital។
